افق- قانونگرایی و آموزش

افق

گروه فرهنگ و اندیشه رادیو ایران تقدیم میکند

***************************************************

به افق آفتاب

***************************************************

به نام ِ خدایی که عالم رُ بر مداری از قاعده و قانون آفرید

****************************************************

با عرض ِ سلام و وقت بخیر خدمت ِ همه شما عزیزان ، در آستانه اوقات ِ ملکوتی ِ اذان ظهر ، همراه ِ شما هستیم.

**************************************************

اگه گاهی فرصتی کنیم و گذری به دنیای ِ دور و بر ِ خودمون داشته باشیم ، میبینیم که بعضی چیزها در زندگی ِ همه ماها تاثیری مهم دارن ، تاثیر ِ بدون انکاری که نمیشه ازش گذشت.

*************************************************

قاعده و قانون و داشتنه چارچوب و اساس ، یکی از مهم ترین واقعیتهایِ زندگی ِ همه ماست، اصل ِ ب اهمیتی که نه فقط در زندگی ِ فردی که در عمقِ زندگی ِ اجتماعی ِ ما هم وجود داره. زندگی ِ اجتماعی ای که جزئی از جامعه بزرگ ِ ماست و دقیقا به همین دلیل در رشد و پیشرفت ِ جامعه هم اثر گذاره.

 *****************************************************

شاید بعضی از ماها با شنیدنه اسم ِ قانون یاد ِ حد و حدود و سختی و تنگنا بیفتیم اما حقیقت اینه که داشتنه حد و مرز اساس ِ یه زندگی ِ آزادنه و توام ِ با آرامش ِ و این یعنی بدون ِ قانون رسیدنه به موفقیت و خوشبختی سرابی بیش نیست.

*****************************************************

قاعده و چارچوب و قانونگرایی از مهم ترین پایه های ِ رشد و تعالی ِ یه جامعه اس، مساله ای که بعضیا براحتی پذیرای ِ اون هستن و بعضی هم خواسته یا ناخواسته نمیتونن تسلیمش باشن. و اینجاست که پای ِ آموزش به وسط میاد تا اهمیت و چرایی ِ این حقیقته مهم رُ روشن کنه ، اهمیتی که اگر برای ِ همه ما به بارو برسه، قدمی مهم در مسیر ِ رشد و پیشرفت ِ فردی و اجتماعی ِ همه ماست.

*******************************************************

به نظر ِشما چرا قانونگرایی انقدر مهمه و چطور میتونیم تبعیت از قانون رُ به بهترین شکل ، آموزش بدیم؟

شماره تماس:

شماره پیامک:

********************************************************

وجود نظم اجتماعی و احترام به قوانین و مقررات از ضروریات حیاتی هر جامعه اس. قانون راه و رسم و نظم و نظام مُصوبه که به زندگی اجتماعی انسان ها رُ امنیت میده و سلامت جامعه رُ تامین می کنه.مهم ترین هدف قانون گذاری تامین نظم و امنیت و تعیین حد و مرز و تمایل پیدا نکرده به بی نظمی، هنجارشکنی و قانون شکنیِ . قانون گریزی در نقطه مقابل ِ قانوگرایی یه معضل اجتماعی ِ که سلامت جامعه رُ تهدید می کنه و نتیجه ناسازگاری هاییِ  که در روابط فرد و جامعه وجود داره. این ناسازگاری ها باعث میشن تا همبستگی و انسجام اجتماعی ضعیف بشه ، وحدتِ جامعه به خطر بیفته و شرایط بی هنجاری در جامعه حاکم بشه که در کلامی ساده یعنی ، سیری در سقوط ، به جای ِ رشد و تعالی.

************************************************************

با نگاهی به قصه تاریخ به خوبی متوجه میشیم که ، تنها قوانینی که می‏تونن جامعه‏ای سالم و قانون‏مدار به وجود بیارن ،  قوانین الهی هستن و تنها کسایی که قانون‏مداری رُ سرلوحه برنامه‏هاشون قرار دادن و اون طور که باید به قانون عمل کردن و از حریم قانون دفاع کردن، پیامبران الهی و جانشینهای ِ برحقِ اونها بودن.

در بین ِ قوانین الهی، نمونه کامل ، قوانین حیات‏بخش ِ دین ِ اسلام ِ که از طرف خداوند و بوسیله آخرین پیام‏آور الهی، رسول اکرم(ص)، بر مردم عرضه شده .

**********************************************************

رسول گرامی اسلام حضرت محمد صلی ا... علیه و آله و سلم، که خودشون نقش ابلاغ و اجرای قوانین حیات‏بخش اسلام رُ به عهده داشتن، جایگاه و منزلت بالایی برای اون قائل بودن.

اون حضرت افراط و تفریط در اجرای قانون رُ تحمل نمیکردن و از ایشون روایت شده است که فرمودند: روز قیامت حاکمی را می‏آورند که هنگام اجرای حدود الهی، یک تازیانه کمتر از حد معین شده زده است. در مقام بازخواست، می‏گوید: خدایا به خاطر رحمت بر بنده تو این کار را کردم. به او جواب داده می‏شود که آیا تو نسبت به بندگان من مهربان‏تر از من هستی؟ سپس امر می‏کند وی را به آتش بیفکنند. شخص دیگری را می‏آورند که یک تازیانه زیادتر زده است و در مقام بازخواست می‏گوید: خدایا، به خاطر بازداشتن از معاصی تو چنین کردم. دستور داده می‏شود وی را نیز به آتش بیفکنند.

***********************************************************

در حدیثی از رسول خاتم حضرت محمد صلی ا... علیه و آله و سلم روایت شده است که ، پرهیزگارترین مردم کسی است که حق را بگوید، چه به نفع وی باشد و چه به ضرر وی.

از این احادیث ، جایگاه و منزلت بالای قانون در نگاه پیامبر به خوبی روشن می‏شود.

******************************************************

در توجه به قانون و قانون گرایی رسول گرامی اسلام صلی ا... علیه و آله و سلم،  در طول دوران رسالت خودشون، جلوی سوء استفاده‏های اطرافیان و وابستگان رُ میگرفتن و به هیچ کدوم از اونها اجازه نمیدادن که به خاطر خویشاوندی و نزدیکی به ایشون، برخلاف حق و قانون از امتیازی در جامعه برخوردار بشن.

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که وقتی آیه زکات نازل شد، چون یکی از مصارف زکات ، دادنِ  مبلغی به جمع کنندگان ِ زکات است، عده‏ای از بنی‏هاشم خدمت پیامبر آمدند و تقاضا نمودند که به خاطر خویشاوندی جمع‏آوری زکات را به آنان واگذار نماید تا در نتیجه، سهمی از زکات از آن آنان باشد. پیامبر فرمودند: «صدقه و زکات بر من و بر بنی‏هاشم حرام است.» در ادامه فرمودند: «آیا گمان می‏کنید من شما را بر دیگران ترجیح می‏دهم؟

**********************************************************

یکی از نکات ِ مهم در قصهء قانونگرایی ، تساوی ِ همه در برابر ِ قانون ِ ، تساوی انسان‏ها در برابر  قانون به قدری حایز اهمیته  که قرآن کریم اطاعت و تسلیم در برابر  قانون رُ از شرایط تحقق ایمان و صدق ادعای مدعیان اون برشمرده:

خدای ِ بزرگ در آیه 65 سوره نِساء میفرماید: به پروردگارت سوگند که آن‏ها مؤمن نخواهند بود، مگر اینکه در اختلافات خود، تو را به داوری بطلبند و سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند و کاملاً تسلیم باشند.

قرآن همچنین کسانی رُ که از قانون در صورتی که مطابق خواست اونها باشه اطاعت می‏کنن و اگه برخلاف خواست و مصلحتشون باشه اعراض میکنن، به شدت مذمت می‏کنه:

در آیه 48و 49 سوره نور آمده است که : آن‏گاه که به سوی خدا و پیامبر خوانده شوند تا میان آنان داوری کند، ناگاه گروهی از آنان رویگردان می‏شوند، و اگر حق با آنان باشد سر سپرده به سویش می‏آیند.

********************************************************

مسئله تساوی انسان‏ها، هم در سخنان پیامبر و هم در سیره عملی اون حضرت بخوبیواضح و روشنه. اون حضرت در خطبه‏ای که پس از فتح مکّه ایراد نمودند فرمودند: ای مردم! آگاه باشید که پروردگارتان یکی است و پدرتان یکی است. بدانید که نه عرب بر عجم و نه عجم بر عرب، و نه سیاه بر سفید و نه سفید بر سیاه برتری دارد، مگر به تقوا. آیا پیام را رساندم؟ حاضران به غایبان برسانند.

****************************************************

در روایت است که پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی ا... علیه و آله و سلم در روزهای آخر عمر خویش، که در بستر بیماری افتاده بودند، روزی در مسجد به ایراد خطبه پرداختند و پس از حمد و ثنای الهی اظهار داشتند: هر کس از طرف من مظلمه‏ای بر او وارد شده است، بیاید و قصاص کند؛ زیرا قصاص در دنیا برایم بهتر از قصاص در آخرت در محضر ملائکه و انبیاست. در این هنگام، مردی به نام سُواده بن قِیس از میان مردم بلند شد و عرضه داشت: هنگامی که از غزوه طائف بر می‏گشتید، به استقبال آمده بودم و تازیانه شما که می‏خواستید به ناقه بزنید به شانه من اصابت کرد، و اظهار داشت: نمی‏دانم به عمد بود یا به خطا؟ پیامبر فرمود: از اینکه عمدا زده باشم، به خدا پناه می‏برم! سپس بلال را فرستاد تا تازیانه را بیاورد. تازیانه را به سواده دادند تا از وی قصاص نماید. سُوادِه عرض کرد: در آن هنگام، شانه من عریان بود. حضرت شانه شان را عریان کرد: سُوادِه عرض کرد: آیا اجازه می‏دهید شانه تان را ببوسم؟ پیامبر اجازه دادند. سواده فرمود: از آتش روز قیامت به پیامبر پناه می‏برم.

پیامبر فرمود: آیا بخشیدی یا قصاص می‏کنی؟ سواده عرض کرد: بخشیدم، یا رسول‏الله! پیامبر عرض کرد: خدایا! سواده را ببخش! چنانکه وی نبی تو محمّد را بخشید.

*************************************************

در دین اسلام، اجرای عدالت در جامعه، به شدت مورد تأکید قرار گرفته و اسلام همه افراد جامعه رُ در برابر قانون برابر می‏دونه و هیچ‏ تبعیضی رُ در اجرای قانون بر افراد روا نمیدونه و هرگونه تبعیض در اجرای قانون را به هر دلیل و عنوانی که باشد، موجب سقوط و هلاکت جامعه می‏داند.

در سیره عملی رسول گرامی نیز عدالت در اجرای قانون به بهترین وجه انعکاس یافته است. «در فتح مکّه، زنی از قبیله بنی مَخزوم مرتکب سرقت شد و از نظر قضایی جرمش محرز گردید. خویشاوندان آن زن، که هنوز رسوبات نظام طبقاتی دوران جاهلیت در مغزشان مانده بود، اجرای مجازات ـ یعنی حدّ سرقت ـ را نسبت به آن زن ننگ خانواده اشرافی خود می‏دانستند. به همین دلیل، برای متوقّف ساختن اجرای حدّ سرقت، به تلاش افتادند و به همین منظور، اسامة بن زید را، که مانند پدرش زید نزد پیامبر محبوبیت داشت، وادار به شفاعت نمودند. اما همین که اسامه زبان به شفاعت گشود، پیامبر(ص) خشمگین شدند و با عتاب فرمودند: «چه جای شفاعت است؟ مگر می‏توان حدود و قانون خدا را بلا اجرا گذاشت؟» و فوراً دستور مجازات صادر نمودند. اسامه متوجه لغزش خود شد و عذرخواهی نمود.

پیامبر(ص) برای اینکه فکر تبعیض در اجرای قانون را از ذهن مردم بیرون نمایند، عصر همان روز به ایراد خطبه پرداختند و به مسئله عدالت در اجرای قانون اشاره نموده، فرمودند: «اقوام و ملل پیشین دچار سقوط و انقراض شدند؛ بدین سبب که در قانون تبعیض روا می‏داشتند؛ هرگاه یکی از طبقات بالا مرتکب جرم می‏شد او را از مجازات معاف می‏کردند، و اگر کسی از زیردستان به جرم مشابه آن مبادرت می‏ورزید او را مجازات می‏کردند. قسم به خدایی که جانم در قبضه اوست! در اجرای عدل درباره هیچ کس فروگذاری و سستی نمی‏کنم، اگرچه مجرم از نزدیکان من باشد.

*******************************************************

یکی از شرایط ِ مهم قانونگرایی رعایت ِ انصافه ، سیره عملی حضرت محمد صلی ا... علیه و آله و سلم به عنوان سرمشق در رعایت انصاف به گونه‏ای بود که به هیچ‏کس اجازه نمی‏دادن ذرّه‏ای از اون کوتاهی بشه، و این مطلب رُ بارها در عمل نشون دادن.

در غزوه حُنَین، مردم گرد پیامبر را احاطه کرده، خواهان تقسیم غنایم شدند. آن حضرت به درختی تکیه دادند، ردای ایشان را از دوششان کشیدند و بردند. پیامبر رو به آنان کرد و فرمود: «ای مردم! ردای مرا پس دهید. به خدا سوگند، اگر شما را به عدد درختان تهامه گوسفند و شتر باشد همه را بر شما قسمت می‏کنم و در من بخلی، برسی و دروغی نخواهید یافت.» آن‏گاه کنار شتری ایستاد و قدری کرک از کوهان شتر میان دو انگشت خود گرفت و گفت: «ای مردم، به خدا سوگند که از غنایم شما و از این پاره کرک جز خمس آن حقی ندارم. آن خمس هم به شما داده می‏شود. حال هر که از غنایم، حتی نخ و سوزنی برداشته است، باز گرداند؛ زیرا خیانت در غنایم در روز قیامت برای خیانت کار ننگ و آتش و بدنامی خواهد بود.»

********************************************************

در اهمیت رعایت ِ قانون حضرت علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر، به مالک این‏گونه دستور می‏دهند: «حق را از آن هرکه باشد، نزدیک یا دور (خویش یا بیگانه) رعایت و اجرا کن و در این‏باره، شکیبا باش و این شکیبایی را به حساب خدا بگذار، هر چند این رفتار با خویشاوندان و اطرافیانت باشد و عاقبت آن را با همه دشواری که دارد، چشم دار، که پایان آن پسندیده است و سرانجامش فرخنده.

********************************************************

(مناجات)

الهی چون در تو نگرم از جمله تاج دارانم و چون در خود نگرم از جمله خاکسارانم خاک بر باد کردم و بر تن خود بیداد کردم و شیطان را شاد
الهی در سر خمار تو دارم و در دل اسرار تو دارم و بر زبان اشعار تو
الهی اگر گویم ستایش و ثنای تو گویم و اگر جویم رضای تو جویم
الهی اگر طاعت بسی ندارم اندر دو جهان جز تو کسی ندارم .
الهی ظاهری داریم بس شوریده و باطنی داریم بخواب غفلت آلوده و دیده ای پر آب گاهی در آتش می سوزیم و گاهی در آب دیده غرق